Wydawca treści Wydawca treści

Jan Szyszko (1944-2019)

Profesor zwyczajny nauk leśnych, specjalista w dziedzinie ekologii, entomologii i ochrony lasu, trzykrotny Minister Środowiska w gabinetach pięciu premierów (w latach 1997-1999, 2005-2007 i 2015-2018)

Urodził się 19 kwietnia 1944 roku w Starej Miłosnej. W 1957 roku ukończył szkołę podstawową w swojej rodzinnej miejscowości, a w 1961 roku uzyskał świadectwo dojrzałości w Liceum Ogólnokształcącym nr 30 imienia Michała Kajki w Warszawie - Aninie. Po maturze zdał egzamin i został przyjęty na Wydział Leśny SGGW. Ukończył go w 1966 zdając egzamin dyplomowy 21 grudnia 1966 roku, otrzymując stopień magistra inżyniera leśnictwa na podstawie pracy Indywidualna zmienność wydajności żywicy przy nacinaniu spał raz i dwa razy na tydzień wykonanej pod kierunkiem prof. dr hab. Wiesława Grochowskiego.

Po studiach pracował od 5 stycznia 1967 roku w lasach komunalnych Warszawy w obwodzie leśnym „Las Sobieskiego" na stanowiskach: stażysta, starszy technik produkcji i p.o. Kierownik Obwodu, rozpoczynając równocześnie w kwietniu 1969 roku, zbiór materiałów do pracy doktorskiej pod kierunkiem prof. dr hab. Andrzeja Szujeckiego. We wrześniu tego roku zdał egzamin i 1 października rozpoczął studia doktoranckie, jako doktorant prof. dr hab. Andrzeja Szujeckiego, w Katedrze Ochrony Lasu SGGW, przekształconej w 1970 roku w Instytut Ochrony Lasu i Drewna SGGW kierowany przez prof. dr hab. Jana Dominika. Dziesiątego lipca 1972 roku zdał egzamin i uzyskał tytuł doktora nauk leśnych na podstawie rozprawy Zależność występowania epigeicznych biegaczowatych (Col. Carabidae) od niektórych właściwości gleby i składu gatunkowego drzewostanu wykonanej pod kierunkiem prof. dr hab. Andrzeja Szujeckiego, stając się Jego pierwszym wypromowanym doktorem.

Od 1 sierpnia 1972 roku został zatrudniony na stanowisku adiunkta w Instytucie Ochrony Lasu i Drewna SGGW. W latach 1973-74 roku nawiązał bardzo ścisłą współpracę z prof. dr hab. Andrzejem Szujeckim w ramach kierowanego przez niego tematu badania nad potrzebą i możliwościami zoomelioracji zalesionych gruntów porolnych. W ramach tego tematu badawczego, wykonywanego na terenie Nadleśnictwa Niedźwiady, stał się organizatorem a następnie kierownikiem (1973-1987) Terenowej Stacji Kształtowania i Ochrony Ekosystemów Leśnych Instytutu Ochrony Lasu i Drewna SGGW w Starej Brdzie Pilskiej (Nadleśnictwo Niedźwiady, OZLP Toruń), rozpoczynając tam również zbiór materiałów do pracy habilitacyjnej. Dzięki finansowemu wsparciu prof. dr hab. Jana Dominika, prowadzącego w latach 1976-1978 badania na terenie Polski na zlecenie Departamentu Rolnictwa USA, zbiór materiałów poszerzono o kilkanaście nadleśnictw na terenie całego kraju. Czwartego listopada 1983 roku Jan Szyszko uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk leśnych w zakresie ochrony lasu, nadany uchwalą Rady Wydziału Leśnego SGGW w Warszawie.  

Szesnastego lutego 1988 roku, decyzją Rektora SGGW, został przeniesiony do Katedry Zoologii na Wydziale Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu SGGW (dzisiejszy Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW). Stworzył tam Pracownię Oceny i Wyceny Zasobów Przyrodniczych. Dnia 30 grudnia 2000 roku został przeniesiony wraz z Pracownią Oceny i Wyceny Zasobów Przyrodniczych na Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu i powołany na stanowisko kierownika Katedry Architektury Krajobrazu. W 2001 roku na wniosek Rady Naukowej Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie otrzymał od Prezydenta RP tytul profesora nauk leśnych. Funkcje Kierownika Katedry Architektury Krajobrazu pełnił do 31 grudnia 2005 roku. Po kolejnej reorganizacji od 1 stycznia do 2005 roku został kierownikiem Samodzielnej Pracowni Oceny i Wyceny Zasobów Przyrodniczych na Wydziale Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, obecnie Wydziału Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW. Pierwszego stycznia 2013 roku przeszedł na emeryturę, uczestnicząc nadal w prowadzonych przez Pracownię badaniach naukowych. Od 2007 roku związał się z toruńską Wyższą Szkołą Kultury Społecznej i Medialnej, w której był wykładowcą. Był organizatorem i kierownikiem licznych studiów podyplomowych: „Międzyuczelnianych Podyplomowych Studiów z Oceny i Wyceny Zasobów Przyrodniczych" w latach 2001-2013 (SGGW-SGH), „Kompensacje przyrodnicze dla Natury 2000" w latach 2010-2013 (SGGW), „Polityka ochrony środowiska-kompensacje przyrodnicze" od 2007 roku (WSKSiM w Toruniu), „Polityka ochrony środowiska - ekologia i zarządzanie" od 2011 roku (WSKSiM w Toruniu).

Równolegle do kariery naukowej rozwijała się kariera polityczna Profesora Szyszko. Rozpoczął ją od działalności w samorządzie podwarszawskiej gminy Wesoła (radny i członek prezydium Miejskiej Rady Narodowej w latach 1987- 1990, radny w latach 1990-1994). Od 1991 roku działał w Porozumieniu Centrum, zostając w 1996 roku wiceprezesem zarządu głównego tego ugrupowania. Był członkiem przekształconej z Porozumienia Centrum, partii Prawo i Sprawiedliwość, będąc jej jednym z założycieli.

Prof. Jan Szyszko pełnił wiele funkcji w administracji rządowej. W latach1991-1993 był dyrektorem Krajowego Zarządu Parków Narodowych. W 1995 roku pełnił funkcję przewodniczącego komitetu wyborczego prof. Adama Strzembosza, a po Jego rezygnacji Lecha Kaczyńskiego (w wyborach prezydenckich). W 1997 roku objął tekę Ministra Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w rządzie Jerzego Buzka. Sprawował ją do października 1999 roku. Później był sekretarzem stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. W latach 1999-2000 piastował również stanowisko Pełnomocnika Rządu do spraw Konwencji Klimatycznej i Prezydenta V Konferencji Stron Konwencji Klimatycznej ONZ. W latach 2001-2005 był sędzią Trybunału Stanu z ramienia Prawa i Sprawiedliwości. W 2005 roku został posłem na Sejm V kadencji startując z okręgu podwarszawskiego. W latach 2005-2007 ponownie objął tekę Ministra Środowiska (w rządzie Kazimierza Marcinkiewicza, a potem w rządzie Jarosława Kaczyńskiego. W 2007 roku w przedterminowych wyborach parlamentarnych ponownie został posłem do parlamentu (na Sejm VI kadencji). Jako poseł zasiadał w Komisji do Spraw Unii Europejskiej oraz Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Po raz trzeci został posłem na Sejm (VII kadencji) w 2011 roku. W 2015 roku również uzyskał mandat poselski (Sejm VIII kadencji) i wszedł w skład rządu Beaty Szydło jako Minister Środowiska. W 2017 roku został Ministrem Środowiska w rządzie Mateusza Morawieckiego. Funkcję tę piastował do stycznia 2018 roku. Zasiadał w sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

Zainteresowania naukowe prof. Szyszko obejmowały głównie zagadnienie dynamiki liczebności populacji owadów w powiązaniu z regeneracją ekosystemów leśnych. W swoich badaniach jako wskaźniki (bioindykatory) zmian zachodzących w środowisku wykorzystywał chrząszcze z rodziny biegaczowatych. Na podstawie dostarczonego przez niego okazu opisano nowy dla nauki gatunek chrząszcza z rodzaju Trechus. Posiadał w swojej prywatnej kolekcji ponad 100 tys. egzemplarzy owadów, w tym ponad tysiąc gatunków z rodziny biegaczowatych. Okazy te pochodziły z wielu wypraw i podróży, jakie odbył po świecie, Europie i Polsce. W trakcie swej kariery akademickiej odbył również staże naukowe m.in. w Instytucie Zoologii Polskiej Akademii Nauk, Instytucie Ekologii PAN, na Uniwersytecie Rolniczym w Wagenigen w Holandii, na Uniwersytecie w Ghent (Belgia) oraz w Niemczech, na Uniwersytetach w Bayeruth i w Kilonii.

Profesor by autorem ponad stu publikacji naukowych z zakresu entomologii, użytkowania zasobów przyrodniczych i ekologii oraz ponad 200 publikacji popularno-naukowych i popularyzatorskich związanych z ekologią i leśnictwem, a także ochroną przyrody. Miał również znaczne osiągnięcia dydaktyczne - pod jego opieką promotorską wykonano dużą liczbę prac dyplomowych w Polsce i poza jej granicami. Był promotorem pięciu zakończonych przewodów ach doktorskich w Polsce i jednego w Holandii.

Wygłosił kilkadziesiąt referatów na międzynarodowych kongresach naukowych w tym: „Worlwide Congress of Entomology" (Hamburg, 1984), „VIIth Meeting of European Carabidologists" (Balatonalmadi, Węgry, 1986), „VIIIth Meeting of European Carabidologists" (Londyn, 1989), „IV European Congress of Entomology" (XII International Entomofaunistic Symphosium of Central Europe, Godolo, Węgry), „Dynamics of Populations" (Smolarnia, Polska), „2-nd EU-workshop. Estimating survival and reproduction of beneficial predators and parasitoids in relation to food availability and quality of the habitat" (Wageningen. Holandia), „XX International Congress of Entomology" (Firenze, 1996), „VII International Congress of Ecology" (Florencja, 1998), „Consilium Conferentiarum Episcoporum Europac (CCEE)" (Christliche Lebensstile und nachhaltige Entwicklung, Badin, Słowacja, 2001), „X European Carabidologist Meeting" (Tuczno, 2001), „Fourth Consultation of European Bishop's" (Conferences on Responsibility Towards Creation, Wenecja, 2002), „Society for Conser-vation Biology"-16th Annual Meeting (University of Kent, Canterbury, 2002), „VIII Intecol  Ecology in Changing World" (Seul, 2002), Fifth Consultation of the Europea Bishops" (Conferences on our responsibility for creation, Wrocław, 2003). Wygłosił również kilkadziesiąt referatów na sympozjach i konferencjach krajowych. Mimo, iż uczestniczył w wielu konferencjach zagranicznych był wielkim orędownikiem organizacji międzynarodowych konferencji w Polsce włączając w tą organizację studentów. W tej formule zorganizowano ponad 25 kongresów i sympozjów naukowych.

Profesor Szyszko był członkiem Komitetu Ekologii PAN. Był jednym z założycieli i Prezesem Stowarzyszenia na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Polski opracowującego programy wykorzystania zasobów przyrodniczych dla rozwoju gospodarczego zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju, czyli czynienia sobie „ziemi poddaną”. Wzorem takiego rozwoju są polskie Lasy Państwowe, użytkujące dla dobra człowieka z równoczesnym pomnażaniem ich zasobów. Jako wielki zwolennik polskiego modelu leśnictwa ostro stawał w obronie tej formy organizacyjnej. Kierowane przez niego Stowarzyszenie zebrało w roku 2014 ponad 3,5 miliona podpisów w proteście przeciwko prywatyzacji tej unikatowej i wzorcowej dla świata organizacji. Piętnastego października 2016 roku zorganizował w Sejmie wspólnie z Prefektem Kongregacji Nauki Wiary z Watykanu, Kardynałem Gerhardem Millerem, pod patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, międzynarodową konferencję na temat „Zrównoważony rozwój w świetle encykliki Papieża Franciszka „Laudato Si", pokazującą Polskę i Polskie Lasy Państwowe jako wzór do naśladowania dla całego świata w zakresie zrównoważonego rozwoju. Zasiadał w Radzie Naukowej Instytutu Ekologii PAN i w Radzie Naukowej Instytutu Badawczego Leśnictwa. Był przewodniczącym rady programowej Międzynarodowego Uniwersytetu Środowiska im. Sacharowa w Mińsku (Białoruś). Należał do European Association of Coleopterology. Zasiadał także w Radzie Leśnictwa przy Ministerstwie Środowiska.

Profesor Szyszko był właścicielem założonej przez siebie Terenowej Stacji Badawczej w Tucznie „D&B" poświęconej pamięci dwóch wybitnych naukowców: prof. Jana Dominika i dr Petera den Boera. Posiada ona oprócz zaplecza mieszkalnego i sal wykładowych, także muzeum historii naturalnej Tuczna, zawierającego dużą kolekcję owadów ze szczególnym uwzględnieniem chrząszczy z rodziny Carabidae oraz roślin naczyniowych. Stacja prowadzi w ciągu roku obserwacje na ponad 1200 ha powierzchni doświadczalnych, z czego ponad 1000 ha lasu stanowi własność Lasów Państwowych, a ponad 170 ha obejmuje krajobraz polno-leśny i stanowiła własność prywatną prof. Szyszko. Od 1988 roku prowadzone są tam badania nad wykorzystaniem pochłaniania dwutlenku węgla przez drzewostany i gleby leśne dla zmniejszenia stężenia dwutlenku węgla w atmosferze, regeneracji gleb i zwiększenia ich produkcyjności, kształtowania bioróżnorodności, sterowania dynamiką liczebności populacji i tworzenia miejsc pracy w terenach wiejskich. Program tych badań został stworzony w 1992 roku przy pomocy najwyższej klasy naukowców z całego świata, zajmujących się dynamiką liczebności populacji. Miało to miejsce podczas konferencji ,,Dynamics of Populations" zorganizowanej przez Profesora Szyszko w Smolarni we wrześniu 1992 roku. Podczas siedmiu dni przedstawiciele, dwóch przeciwstawnych szkół-teorii rozprzestrzenienia ryzyka (dr den Boer) i automatycznej regulacji liczebności (prof. Zwolfer), u których Profesor Szyszko odbywał staże naukowe, w oparciu o zebrane do tego czasu materiały w Stacji, zaproponowali program badawczy, który jest realizowany do chwili obecnej. Badania prowadzone są na ponad 200 stałych powierzchniach badawczych, szczegółowo opisanych pod względem siedlisk, drzewostanów i warunków glebowych. Badania te prowadzone są sukcesywnie zarówno w lasach, jak i krajobrazie polno-leśnym w nawiązaniu do wykonanych działań gospodarczych, ocenianych z punktu widzenia nakładów i zysków (pełna analiza ekonomiczna). Gatunkami zwierząt badanymi szczególnie dokładnie są dwa liściożerne gatunki motyli (Lymantria monacha i Panolis flammea), cetyńce (Blastophagus spp.), epigeiczne chrząszcze z rodziny Carabidae, chrząszcze z rodzaju Geotrupes oraz Hylobious abietis. W oparciu o zebrane materiały wykonano już jedną pracę habilitacyjną, dwie doktorskie i kilkadziesiąt prac dyplomowych. W chwili obecnej zbierane są materiały do kolejnych trzech prac habilitacyjnych i dwóch prac doktorskich.

Za osiągnięcia w dziedzinie nauki i polityki, a także za długoletnią pracę organizacyjną i społeczną prof. Szyszko otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia. Jest doktorem honoris causa Narodowego Uniwersytetu w Użhorodzie na Ukrainie (2005) oraz Uniwersytetu w Lüneburgu w Niemczech (2006, za badania nad biegaczowatymi). W 2008 roku otrzymał prestiżową nagrodę Ettore Majorana - Erice – „Nauka dla Pokoju" przyznawaną przez Światową Federację Naukowców (World Federation of Scientists Beijing Geneva Moscow New York) wręczoną przez Papieską Akademię Nauki. Nagrodę tę otrzymały 62 osoby na świecie. Większość stanowią laureaci Nagrody Nobla i znajduje się tam dwóch Polaków, wśród których pierwszym był Ojciec Święty Jan Paweł II. Dzięki otrzymanej nagrodzie rozbudowano Stację Terenową „D&B" w Tucznie o salę wykładową i salę na Muzeum Historii Naturalnej Tuczna. Badania zostały także wyróżnione certyfikatem „Lasy dla Ludzkości w Tucznie" i włączone jako integralna część projektu Światowej Federacji Naukowców o nazwie „The New Manhattan Project" Światowej Federacji Naukowców. Stacja Badawcza w Tucznie, jak i podległe jej pola doświadczalne są miejscem zajęć terenowych dla studentów studiów podyplomowych, jak też specjalnych zajęć terenowych dla studentów polskich i zagranicznych studiów stacjonarnych. Jak dotąd Stację odwiedzili goście z ponad 70 państw świata. Prof. Jan Szyszko był także laureatem Nagrody Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za szczególne osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych oraz nagrody zespołowej i indywidualnej Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa również za badania naukowe. Prof. Jan Szyszko otrzymał ponadto: Kordelas Leśnika Polskiego (1998) i Diamentowy Kordelas Leśnika Polskiego (2006), Medal „Za Zasługi dla Polskiego Towarzystwa Entomologicznego" (1998), odznakę honorową „Zasłużony dla Elektrowni Turów" (1999), złotą odznakę Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, Medal „Pro Memoria" (2005), Złom (2007), statuetkę Sługi Bożego Jana Pawła II (2007), nagrodę „Animus Semper Fidelis" (2009), Medal „Za Zasługi dla Łowiectwa Siedleckiego" (2013), Medal „Za Zasługi Dla Łowiectwa Kujawsko-Dobrzyńskiego" (2014), Order Polonia Mater Nostra Est (2015), tytuł honorowego członka Polskiego Związku Łowieckiego (2016), tytuł Ambasadora Polskiej Gospodarki nadany przez Wysoką Kapitułę Cluster World Congress (2016), Wielki Order Świętego Ottona z Bambergu nadawany przez Archidiecezję Szczecińsko Kamieńską (2016), Kryształowy Medal „Przyjaciel Nietoperzy", Medal „Darz Bór" (2016), Medal „Pro Patria" (2017), Medal Mater Verbi Tygodnika Katolickiego „Niedziela" (2017), Pierścień Św. Józefa nadawany przez Diecezję Kaliską (2018), statuetkę „Przyjaciel Miasta i Gminy Tuczno 2017" (2018) oraz nagrodę Anioła Stróża Ziemi Wołomińskiej Za Szczególne Zasługi dla Rzeczypospolitej Polskiej w roku 2017 (2018). Został honorowym obywatelem miasta Krościenko nad Dunajcem i Wieleń.