Już w Polsce przedrozbiorowej lasy dostarczały drewna opałowego i użytkowego. Długie wieki ceniono u nas lasy bukowe i dąbrowy jako źródło pożywienia dla nierogacizny, a np. Mateusz Grudziński – właściciel Chodzieży w 1730 r. dzieląc swój las między osadników zabronił wycinki buków i dębów ustanawiając w ten sposób swoisty akt ochrony przyrody. Stare buczyny wokół Gontyńca do dzisiaj są przyrodniczą perłą Wielkopolski oraz symbolem gospodarności i umiłowania miejscowej przyrody przez pokolenia zamieszkujące tę ziemię. Tadeusz Siejak - pisarz zadomowiony w Chodzieży w swej książce pt. „Pustynia" tak o bukach pod Gontyńcem pisze m. innymi: …"U stóp starożytnej góry Słowian, której złote i czerwone plamy buków widać za oknem…" i dalej:…"Potem zaczęły zielenić buki i brzozy i zrobiło się weselej".

Choć działania wojenne na terenach odradzającej się Polski trwały jeszcze dwa lata po zakończeniu I wojny światowej, to w połowie października 1918r. zaczęto odbierać lasy spod zarządu zaborców austriackiego i pruskiego. Z tego też powodu w pierwszych latach po wojnie gospodarka leśna w Polsce prowadzona była według zasad poszczególnych rządów zaborczych. Pierwszym aktem prawnym odnoszącym się do lasów państwowych był Dekret Naczelnika Państwa z 16 stycznia 1919r. w sprawie organizacji urzędów ochrony lasów. Miesiąc później uchwała Sejmu zobowiązuje lasy państwowe do dostarczania na odbudowę kraju 30% drewna użytkowego z corocznych etatów rębnych. W 1923r. kontyngentem tym obciążono lasy prywatne (była to ustawa zwana „daniną lasową"). W styczniu 1920r. powstają cztery dyrekcje lasów państwowych: poznańska, toruńska, bydgoska i gdańska, a w listopadzie: warszawska, radomska, siedlecka i lwowska. Przełom w rozwiązaniach prawnych dot. lasów państwowych nastąpił w momencie podpisania przez Prezydenta RP 28 czerwca 1924r. rozporządzenia o statucie przedsiębiorstwa „Polskie Lasy Państwowe", które na mocy ustawy o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej miały być jednym z gwarantów reform Ministra Grabskiego. Ostatecznie 30 grudnia 1924r. Prezydent RP wydał rozporządzenie o organizacji administracji lasów państwowych jako odrębnej gałęzi administracji państwowej przez, którą minister rolnictwa i dóbr państwowych miał sprawować nadzór, tj. poprzez dyrekcje lasów państwowych i nadleśnictwa, podano tam również zasady gospodarki w tych lasach. Jednocześnie Prezydent RP anulował swe czerwcowe rozporządzenie dot. lasów państwowych. W ten sposób rząd wycofał się z próby komercjalizacji lasów państwowych. Kolejnym ważnym krokiem dla polskiego leśnictwa było utworzenie w 1926r. urzędu „nadzwyczajnego delegata" (pełnomocnika ministra) ds. administracji lasów państwowych. Na ten urząd został powołany Adam Loret (1884 – ok.1940) – leśnik, dyrektor warszawskiej dyrekcji LP, od 1930r. kierownik Dyrekcji Naczelnej LP, a od 1 lutego 1934r. jej dyrektor naczelny aż do wybuchu wojny. Studiował leśnictwo w Wyższej Szkole Lasowej we Lwowie i Akademii Leśnej Tharandt w Saksonii, specjalizując się w urządzaniu lasu. Adam Loret stworzył w okresie międzywojennym nowoczesną organizację gospodarczą, a także jedną z najbardziej dochodowych gałęzi gospodarczych państwa – czym zasłużył na miano „architekta" polskiego gospodarstwa leśnego. Do grona zasłużonych leśników tamtych lat należy Jan Miklaszewski (1874 – 1949) – absolwent Instytutu Leśnego w Petresburgu z 1898r., doświadczony leśnik, organizator struktur gospodarki leśnej w niepodległej Polsce oraz sprawny urzędnik państwowy i naukowiec - profesor, rektor SGGW do 1933r. W 1938r. tereny lasów państwowych podlegały Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych i podzielone były na 9 dyrekcji lasów państwowych, które obejmowały 427 nadleśnictw o przeciętnej powierzchni 7676 ha.
 

Ważną sprawą dla przyszłej polskiej gospodarki leśnej było kształcenie kadr leśnych, które w momencie odzyskania niepodległości mogły kształcić się na poziomie wyższym w Wyższej Szkole Lasowej we Lwowie oraz na Wyższych Kursach Leśnych w Warszawie. We wrześniu 1918r. na bazie Wyższych Kursów Leśnych powstała Królewsko-Polska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (obecnie SGGW) z Wydziałem Leśnym od początku. Po połączeniu Akademii Rolniczej w Dublanach z Wyższą Szkołą Lasową we Lwowie powstał Wydział Rolniczo-Lasowy Politechniki Lwowskiej, taki sam wydział powstał na Uniwersytecie Poznańskim. Jak podaje prof. Józef Broda z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu do powstania tego wydziału przyczynili się m. innymi " także nadleśniczowie podpoznańskich nadleśnictw państwowych – Stanisław Woszczyński i Włodzimierz Zachert ." (Stanisław Woszczyński z Podanina). W międzywojennej Polsce istniały dwie leśne szkoły średnie: Średnia Szkoła Rolniczo-Leśna w Białokrynicy koło Słonima w dawnym woj. nowogródzkim i Państwowa Średnia Szkoła Miernicza i Przemysłowo-Leśna w Łomży. Tzw. niższe szkolnictwo leśne odbywało się w Państwowych Szkołach dla Leśniczych: w Margoninie, Bolechowie, Zagórzu, Białowieży oraz Cieszynie (zlikwidowana w 1938r.).

Ważne w tamtych czasach było czasopiśmiennictwo leśne jak: „Sylwan", „Las Polski", „Przegląd Leśniczy", „Echa Leśne". W 1930r. LP powołały do życia Zakład Doświadczalny Lasów Państwowych, od 1934r. – Instytut Badawczy Lasów Państwowych, dzisiejszy Instytut Badawczy Leśnictwa. Forum wymiany poglądów na tematy przyrodniczo – leśne o dużej sile opiniotwórczej było – istniejące do dzisiaj – Polskie Towarzystwo Leśne założone w 1882r. Już na swym pierwszym ponaddzielnicowym zjeździe leśników polskich z trzech zaborów zorganizowanym w Krakowie w 1907r. wyrażono troskę o całość lasów na ziemiach polskich, jako wspólnego dobra narodowego. Tam właśnie został zauważony młody leśnik Kazimierz Wojczyński (1875-1967) późniejszy organizator i kierownik Państwowej Szkoły dla Leśniczych w Margoninie w latach 1921-1929 oraz nadleśniczy Margonińskiej Wsi.

Równolegle z powyższymi działaniami Lasy Państwowe w okresie międzywojennym były bardzo aktywne w ochronie ojczystej przyrody, m. innymi ratując żubry przed zagładą, restytuując konika polskiego zwanego tarpanem leśnym, inwentaryzując i ochraniając siedliska bobra, ochraniając rysia i żbika czy niektóre ptaki drapieżne. Jest też w tej historii LP wydarzenie, któremu początek dało podpisanie umowy z angielską Firmą Century przez rząd polski w kwietniu 1924r. (LP powstały dopiero w grudniu) na wyrąb 7,2 mln m3 drewna w Puszczy Białowieskiej i lasach nadniemniańskch. Na skutek licznych protestów społecznych, w tym również leśników w 1929r. administracja rządowa zerwała tę umowę ratując puszczę przed katastrofalną dewastacją (przez pięć lat wycięto 1,65 mln m3 drewna). Lasy Państwowe słono za to zapłaciły z własnych dochodów (525 tys. funtów szterlingów).
 

W 1939r. wielu leśników wzięło udział w kampanii wrześniowej jako żołnierze Wojska Polskiego, a potem w okupowanym kraju oraz na wszystkich frontach. Na Wschodzie uznani za „wrogów ustroju" wraz z rodzinami wywożeni byli do katorżniczej pracy na Nieludzkiej Ziemi. Na ziemiach Polski wcielonych przez hitlerowców do III Rzeszy zagarniętymi lasami zarządzano wg reguł niemieckich gdzie polskich leśników – z uwagi na brak kadr leśnych - zatrudniano w terenie na średnim i niższym szczeblu. Większość leśników ówczesnej DLP w Poznaniu trafiła do Generalnej Guberni. Wojenne i okupacyjne żniwo śmierci lat 1939 -1945 pochłonęło ponad pięć i pół tysiąca leśników polskich.
 

Miesiąc po manifeście PKWN w 1944r. rozpoczęła działalność w ramach resortu rolnictwa Dyrekcja Naczelna Lasów Państwowych w Lublinie, przekształcona w 1945r. w Ministerstwo Leśnictwa. W wyniku dekretów PKWN z 6 września i 12 grudnia 1944r. Lasy Państwowe osiągnęły powierzchnię 6,5 mln ha.
W 1948r. było 16 dyrekcji LP, którym podlegało 917 nadleśnictw, gdzie obowiązywał powszechny wówczas model scentralizowanej gospodarki socjalistycznej, co w sumie doprowadziło w 1949r. do utworzenia Centralnego Zarządu LP (zlikwidowanego w 1955r.) jako organu prowadzącego gospodarstwo leśne oraz nadzorującego podległe rejony lasów państwowych. Najgorszym momentem dla gospodarki leśnej i leśników było powołanie w 1956r. Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, co spowodowało wspieranie drzewnictwa kosztem leśnictwa. Ustawa o państwowym gospodarstwie leśnym z 1949r. była podstawowym aktem prawnym dla Lasów Państwowych aż do 1991r. choć wewnętrzna struktura organizacyjna była wielokrotnie modyfikowana, np. poprzez likwidację rejonów w 1958r., łączenie nadleśnictw od 1970r. i powoływanie nowych.
Z początkiem 1969 r. podjęła ponownie działalność organizacja gospodarcza grupująca przedsiębiorstwa Lasów Państwowych pod nazwą Lasy Państwowe. W jej skład weszły okręgowe zarządy Lasów Państwowych i inne podporządkowane jednostki organizacyjne oraz Naczelny Zarząd Lasów Państwowych. Z początkiem 1972 r. weszła w życie ważna dla działalności Lasów Państwowych ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (zmieniana w latach późniejszych). Krótko po utworzeniu 49 województw w 1978r. powstaje OZLP w Pile-Kalinie, przemianowany w 1991r. na RDLP, która - jak się okazało po latach - dała szansę na rozwój lasom funkcjonującym obecnie pod potoczną nazwą lasy pilskie. W roku 1985 zlikwidowano dotychczasowe Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, przekazując nadzór nad lasami pod kuratelę powołanego w zamian - Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Podstawę do zmian stanowił rok 1980 i powstanie „Solidarności", które w roku 1989 zapoczątkowały okres przekształceń ustrojowych i przemian społeczno-gospodarczych w naszym kraju. Lata 1989 i 1990 przyniosły kolejną zmianę dla gospodarstwa leśnego, tj. przeniesienie spraw leśnictwa do Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. 28 września 1991 r. Sejm odrodzonej RP uchwalił ustawę o lasach, odnoszącą się do wszystkich lasów w kraju, bez względu na formę ich własności. Z perspektywy czasu należy powiedzieć, że dla krajowego leśnictwa ustawa stała się fundamentem dla głębokiej, prorynkowej transformacji w Lasach Państwowych, a jej wejście w życie spowodowało, że NZLP przekształcono w Dyrekcję Generalną LP, a okręgowe zarządy LP w regionalne dyrekcje LP. W ten sposób Lasy Państwowe zatrudniające w 1990 r. 104 tys. ludzi przeobraziły się w europejską, nowoczesną firmę z 25 tysiącami pracowników (pod koniec roku 2011). 

Oprócz gruntowych zmian organizacyjnych LP musiały sobie poradzić z wieloma zagrożeniami jakie niesie natura. Największym zagrożeniem dla polskich lasów są występujące cyklicznie, szkodliwe owady żerujące na drzewostanach sosnowych, takie jak: brudnica mniszka, boreczniki, barczatka sosnówka, poproch cetyniec, strzygonia choinówka i osnuja gwiaździsta. Największe gradacje tych szkodników owadzich wystąpiły w latach 1979–1984 i 1992–1994 na powierzchni ponad 7 mln hektarów.

Kolejnym żywiołem zagrażającym lasom są pożary, a najgorszym rokiem był rok 1992, kiedy najpierw 2 czerwca w Nadleśnictwie Wronki spłonęło 222 ha, a w Nadleśnictwie Potrzebowice 350 ha – wszystko lasy przy torach kolejowych. Podczas upalnego lata 9 sierpnia 1992 r. trwający dwa dni pożar w Nadleśnictwie Szprotawa (RDLP Zielona Góra), strawił 3000 ha lasu. Dzień później wybuchł na terenie Nadleśnictwa Potrzebowice (RDLP Piła) wielki pożar, któremu początek dały iskry, sypiące się spod kół pociągu jadącego przez las ruchliwą trasą Poznań – Krzyż. Pożar był olbrzymim zagrożeniem dla całej Puszczy Noteckiej, bo w ciągu niespełna ośmiu godzin spłonęło prawie 6000 ha lasów (obwodnica pożarzyska wynosiła 80 km). W sukurs walczącym z ogniem strażakom, przyszła natura, zsyłając po północy ulewny deszcz – jak się wtedy mówiło – istny cud. W ciągu niecałych pięciu lat Nadleśnictwo Potrzebowice uporało się z zagospodarowaniem spalonego lasu, który znów stał się zielony również dzięki pomocy leśników całej RDLP Piła. Tego samego dnia od zaprószenia ognia w młodniku sosnowym zaczął się rozległy pożar w nadleśnictwach Solec Kujawski i Gniewkowo (RDLP Toruń). W dwa dni spłonęło 3000 ha lasu. I jeszcze jeden pożar w tym samym dniu w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie, na Śląsku, gdzie zginęło dwóch strażaków i spłonęło ogółem 9062 ha lasu, z czego w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie  4480 ha, w Nadleśnictwie Rudziniec  2352 ha i 2230 ha w Nadleśnictwie Kędzierzyn. 4 lipca 2002 r. przeszedł nad północno-wschodnią Polską potężny huragan miażdżąc 45,4 tys. ha lasów. Wielkie zniszczenia powstały w puszczach Kurpiowskiej, Boreckiej, Augustowskiej i Rominckiej (z ok. 4 mln m3 połamanego drewna ogółem). Najbardziej ucierpiało Nadleśnictwo Pisz.
Dzisiaj mamy prawie trzydzieści procent (29,6) lesistości kraju i jest to miara przebytej drogi, niekwestionowanego, olbrzymiego dorobku Lasów Państwowych, trudu i ogromnego poświęcenia wielu pokoleń leśników oraz innych pracowników tej organizacji.

Niech Jubileusz 95-lecia Lasów Państwowych będzie okazją do rozważań nad wizją przyszłości nie tylko naszych lasów, a myślą przewodnią niech będą słowa Jan Mc Alpine - dyrektor Sekretariatu Forum ONZ ds. Lasów, które wypowiedziała w 2011r. podczas otwarcia Międzynarodowego Roku Lasu: „Fizyczny, ekonomiczny i duchowy dobrobyt każdego z nas, wszystkich siedmiu miliardów ludzi na Ziemi, zależy od dobrego stanu naszych ekosystemów leśnych."

Jerzy Marian Tarkowski
emerytowany Nadleśniczy Nadleśnictwa Podanin

Publikacje wykorzystane do opracowania w/w tematu:
- prof. Józef Broda - „Dzieje najnowsze leśnictwa w Polsce 1918-2006"; Polskie Towarzystwo Leśne, Warszawa 2007
- „Adam Loret. Pierwszy dyrektor Lasów Państwowych"; praca zbiorowa pod red. prof. Andrzeja Grzywacza,
Polskie Towarzystwo Leśne przy współpracy CILP; Warszawa 2010
- „Nadleśnictwo Potrzebowice - wczoraj i dziś"; oprac. zbiorowe pod red. Edmunda Wolskiego, Nadleśnictwo Potrzebowice 2012.
- Krzysztof Fronczak - „Znaki czasu - wczoraj i dziś Lasów Państwowych"; Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa 2013
Materiały wydrukował "Zachodni Poradnik Łowiecki".